به دنبال جنگ های 13 ساله ایران و روسیه در زمان قاجار، قسمت هایی از خاک ایران مطابق عهدنامه ترکمنچای به خاک روسیه الحاق شد. سرزمین های شمال رود ارس از جمله شهرهای باکو، ایروان، گنجه و نخجوان از شهرهای مهم جدا شده از ایران بودند. با استیلای روس کم کم بافت جمعیتی منطقه دچار تغییر شده و قسمت هایی از سرزمین های جدا شده در اختیار ارامنه قرار گرفت. بعدها این قسمت ها کلا در قالب اتحاد جماهیر شوروی یک کشور محسوب می شدند. لاکن با فروپاشی اتحاد پوشالی جماهیر شوروی، جمهوری های فعلی قفقاز بر اساس بافت جمعیت اعلام موجودیت کردند که در این بین سرزمین نخجوان با توجه به جمعیت آذربایجانی آن جز آذربایجان محسوب شده و بعد از اتفاقات تاریخی فراوان به عنوان جمهوری خودمختار تحت حاکمیت دولت مرکزی باکو پا به عرصه گذاشت. در نتیجه اجرای استراتژی های مسکو کشور ارمنستان در مجاورت خاک ایران اعلام موجودیت کرد و بدینگونه بین خاک جمهوری آذربایجان و نخجوان فاصله افتاد.
همزمان با تبعیت از قوانین عمومی آذربایجان، دولت خود مختار نخجوان قوانین منحصر به خود را نیز اجرا می کرد که از آن جمله می توان به قوانین مرزی این جمهوری با همسایه ها اشاره کرد.
لغو خودمختاری نخجوان
بعد از اتمام جنگ دوم قره باغ و با تصمیم دولت مرکزی آذربایجان حق خودمختاری جمهوری نخجوان لغو شد تا قلمرو نخجوان به عنوان قسمتی از خاک آذربایجان تابع کلیه قوانین جاری در جمهوری آذربایجان باشد. در نتیجه این تصمیم، مجلس جمهوری خودمختار نخجوان نیز منحل شده و مردم این منطقه برای انتخاب نماینده شان در پارلمان آذربایجان در باکو رای خواهند داد.
نتایج مثبت و منفی لغو خودمختاری نخجوان
از جمله اتفاقات مثبت تا این تاریخ، سهولت ورود و خروج مسافران از کشورهای همسایه جمهوری خودمختار نخجوان بود. طوری که با وجود بسته بودن مرزهای آستارا و بیله سوار شما همچنان می توانستید از مرز جلفا وارد خاک نخجوان شوید. از نکات منفی لغو خودمختاری نخجوان می توان به همسان شدن مقررات مرزی و سختی ورد اتباع خارجی به خاک آذربایجان اشاره کرد. با این وجود، در صورت باز شدن مرزهای نخجوان بدان معنی خواهد بود که همه مرزهای آذربایجان باز شده و شما از هر مرز زمینی که بخواهید می توانید وارد خاک آذربایجان شوید. به همین دلیل هم هست که به نظر مفسران آذربایجان بعد از لغو خود مختاری نخجوان به احتمال زیاد مرزهای زمینی خود را نیز باز خواهد کرد. چیزی که تنها زمان صحت آن را می تواند نشان دهد.